Matumizi ya Mbolea

Matumizi ya rutuba kwenye udongo

• } Mimea huchukua /huondoa virutubisho kutoka kwenye udongo kupitia kwenye mizizi.


• } Virutubisho vinavyotumika na nafaka kama (ngano, mahindi, mpunga, n.k) inageuzwa kuwa punje na sehemu kwenye masalia ya mimea.


• } Kwa upande wa mahindi ,kwa kila kilogramu 1000 ya mazao yanayozalishwa ,Kilogramu 35 za virutubisho zinakuwepo kwenye mazao na kilogramu 37 kwenye masalia  ya mimea.Jumla ya kilogramu 72 za virutubisho zinakuwa zimetoweka.


• } Iwapo kwenye hekta moja umevuna tani 4 =kilogramu 4000, kiasi cha kilogramu 288 ya virutubisho itakuwa imeondolewa kutoka kwenye udongo.


• } Kama hivi virutubisho havitarudishwa, rutuba ya udongo itapungua .Kwa miaka kadha wa kadha, mavuno kutoka kwenye udongo wa aina hiyo inashuka.


• } Kwa udongo kubaki na rutuba, ni vizuri kurudisha virutubisho vilivyo potea wakati wa mavuno ya mazao.

Kutoka: IFDC: Estimated removal of nutrients from the soil by Grains (kg nutrients/ Mt grain harvested)

Mimea	Nitrojeni (N)	Fosforasi (P2O5)	Potasiamu (K2O)	Jumla
Mahindi	18	10	7	35
Ngano	20	8	5	33
Mpunga	14	6	4	24

Kutoka: IFDC: Estimated removal of nutrients from the soil by          Residue (kg nutrients/ Mt straw harvested)

Mimea	Nitrojeni (N)	Fosforasi (P2O5)	Potasiamu (K2O)	Jumla
Mahindi	10	6	21	37
Ngano	6	3	22	31
Mpunga	9	2	24	35

Virutubisho ni nini?

• } Mimea inahitaji virutubisho kumi na sita ili kukua na kutoa maua na mazao mazuri.


• } Virutubisho hutumika kama lishe ya mimea.


• } Virutubisho vitatu hutoka hewani mambavyo ni: kaboni, oxijeni na hydrojeni.—Ikichangia asilimia 93 ya mahitaji ya mmea.


• } Wakati virutubisho vitatu hutokana na hewa na maji .


• } vingine kumi na tatu hupatikani kupitia udongoni.Hupatikana kupitia mizizi na kutumika na mimea.

Madaraja ya virutubisho vya mimea

• } Kwa kuzingatia kazi zake na kiwango kinachohitajika na mimea kwa ukuaji kumetokea madaraja yafuatayo:

1. Virutubisho vya msingi au vinavyohitajika kwa wingi

• } Nitrojeni (N), Fosforasi (P), Na potasiamu (K) ndivyo vinahitajika mno na mimea kwa ukuaji na kwa kiwango kikubwa.

1. Virutubisho vinavyo hitajika kwa kiasi

• } Kalsiamu (Ca), salfa (S), and magnesiamu (Mg) huhitajika kwa kiasi kidogo na mimea lakini vinaumuhimu mkubwa.

3. Virutubisho vinavyo hitajika kwa kiwango kidogo

• } Virutubisho saba vilivyobaki ambavyo ni: Chuma (Fe), Kopa (Cu), zinki (Zn), boron (B), manganese (Mn), clorini (Cl), and molybdenum (Mo) huhitajika kwa kiwango kidogo sana.

Dalili kutokana na ukosekanaji wa vitutubisho Dalili kutokana na ukosekanaji wa vitutubisho

Virutubisho vya msingi

• } Nitrogen (N), phosphorus (P), and potassium (K) ni vya aina tatu.

Kutokana na makubaliano ya vigezo vilivyowekwa na viwanda vya mbolea, virutubisho vya muhimu /msingi vimekubalika kama; N (nitrogen), P2O5 (or phosphorus pentoxide for phosphorus), and K2O (or potassium oxide for potassium

1. Nitrogen


2. Nitrojeni ndio kirutubisho cha muhimu kwa aina kubwa ya udongo unaonjesha mapungufu.


3. Ijapokuwa Nitrojeni inahitajika katika ukuaji wa awali wa mimea ,inahitajika kwa kiwango kikubwa wiki ya 3-4 kutoka zao kuota haswa kwa mazao ya nafaka kama ngano,mahindi ,mpunga n.k.


4. Nyongeza huwekwa baadae wakati mimea inapacha ,kutoa maua au karibu na kukomaa.


5. Kwa hiyo Nitrojeni huwekwa kama mara 2-3 kwenye mimea

Dalili za mapungufu ya  Nitrojeni

• } Kama nitrojeni imekosekane kwenye udongo:


• } Ukuaji wa mmea huwa taratibu.


• } Mmea hudumaa na majani kuwa ya njano.


• } Mmea hukomaa haraka kupunguza mavuno.

• } Upungufu wa  Nitrojeni


• } Mapungufu ya nitrojeni hupatikana karibu kila eneo lakini zaidi kwenye udongo wa kichanga, udongo wenye kiwango kidogo cha mboji, au udongo uliolimwa mfululizo kwa miaka mingi.


• } Aina ya mbolea inayotumika sana kusambaza nitrojeni ni mbolea ya Urea,SA,CAN

Mbolea	Virutubisho % N:P:K	Hutumika haswa
Urea	46:0:0	Kukuzia
Calcium Ammonium Nitrate(CAN)	27:0:0	Kukuzia
Sulphate of Ammonia(SA)	21:0:0	Kukuzia
Di -ammonia Phosphate (DAP)	18:46:0	Kukuzia
N:P:K	17:17:17,20:10:10	Kukuzia

2. Fosforasi

• } Fosforasi hupitia kwa mmea kwa kutumia mbolea za fosfeti,mara nyingi hutumika kupandia.


• } Fosfati ni muhimu sana kipindi cha awali cha ukuaji wa mmea  kwa kuuwezesha mmea kuwa na mizizi mingi na kuwa na nguvu ya kuushikilia mmea kwenye udongo.


• } Mizizi yenye afya huufanya mmea kupata vitutubisho kwenye udongo.

Dalili za mapungufu ya fosforasi

• } Upungufu wa Fosforasi Huonekana haswa kwenye udongo wenye tindikali au ulio na kalsiuamu /chokaa kwa wingi.


• } Mapungufu ya fosforasi kwenye udongo huufanya mmea kuwa :


• } Dhaifu kutengeneza mizizi.


• } Kuanguka kwa mmea.


• } Kudumaa kwa mmea na mavuno kidogo.


• } Mfano wa mbolea zenye Fosforasi ni: SSP (0-16-0),TSP (0-46-0),DAP (18-46-0)

3. Potasiamu

• } Potasiamu ni aina ya tatu ya kirutubisho cha msingi kinachohitajika na mimea.,barafu ,wadudu na magonjwa na kusaidia usafirishaji wa virutubisho vingine kuanzia kwenye mizizi hadi sehemu nyingine ya mimea.


• } Inasaidia kujaza punje,mbegu.


• } Mbolea zote zinazosambaza Potasiamu hutumika kupandia ila kwenye udongo wa kichanga inashauriwa kuwekwa mara mbili wakati wa kukuzia.

Dalili za mapungufu ya potasiamu

• } Majani huonjesha dalili ya kama kuungua kwenye njia ya jani na kuendelea.


• } Kwa lugha ya kitaalamu huitwa “chlorosis.”


• } Mimea inakuwa dhaifu kwa mashambulizi ya magonjwa.


• } Salfa inahusika kwenye protini ya mmea ,husaidia vimengényo na vitamini vinavyohitajika kwenye kutengeneza ukijani unaosaidia kuakisi mwanga wa jua

.

• } Sulfur inapatikana kwenye vitu vingi Kama vile gypsum na mbolea kama ammonium sulfate, SSP and TSP.

Matumizi ya mbolea Asilia/Mboji

• } Mboji ni urutubishaji wa asili ambao hujirudia wenyewe kwa mtindo wa kuoza. Utengenezaji wa  mboji ni njia ya kurudisha rutuba ya asili kwenye udongo kwa njia ya kuozesha vitu.


• } Matokeo yake ya mwisho ni kutoa mbolea asili ambayo ni rahisi kutengeneza, na ambayo ina virutubisho vingi bila gharama


• } Mboji huwa ni faida kutokana na uozaji wa asili ambao hutokea kwenye vitu vyote vyenye uhai.


• } Vitu vyenye uhai ni kama vile majani, miti na mabaki ya vyakula.wakati wa uozaji vitu hivi hugeuka na kuwa rutuba inayorudia kwenye udongo


• } Udongo hupoteza virutubisho baada ya kutumika sana .


• } Matumizi ya mbolea za asili nayo ni mazuri katika kuendeleza udongo kwa ajili ya ukulima.


• } Pia mbolea za asili/mboji husaidia kuzuia mmomonyoko wa ardhi


• } Inaruhusu mmea kupata rutuba kwa urahisi kutoka kwenye udongo.


• } Pia hufanya mmea usiwe dhaifu kwahiyo huzuia wadudu waharibifu kushambulia mmea.


• } Mboji hutoa virutubisho kwa muda mrefu kwasababu ya uendeleaji wa kuoza polepole.


• } Madini yaliyopo katika mboji husaidia kuyeyusha madini mengine yaliyo kwenye udongo,


• } Hufanya madini yenye rutuba yapatikane zaidi kwa mimea. Madini hayo huimarisha sehemu laini za mizizi na hivyo kuipa mizizi uimara wa kuweza kupata maji na virutubisho kwa njia ya mizizi

Hitimisho

• } Mbolea ni kitu muhimu sana katika udongo kwa sababu mazao huitaji virutubisho katika udongo na baada ya udongo kutumika kwa muda mrefu , virutubisho hupotea.


• } Kuvirudisha virutubisho, mbolea inahitajika inaweza ikawa ya chumvichumvi au ya asili hii hutegemea na udongo uliopo katika sehemu hiyo.


• } Kila sehemu ina udongo wa aina yake na unahitaji virutubisho vya aina yake kwa wingi au kiwango kidogo.


• } Kwa hiyo uwekaji wa mbolea katika udongo lazima utumie utaalamu ambao mkulima amepata kutoka kwa wataalamu wa kilimo au uzoefu.